Over Nederzettingen: Sanneke van Hassel levert een sterke, geëngageerde verhalenbundel af ★★★★☆
In de geëngageerde verhalen van Sanneke van Hassel is alle behuizing tijdelijk. De onvermoeibare pleitbezorger van het genre levert een sterke bundel af.
de Volkskrant, Arjan Peters 25 oktober 2019
Het begint met een verstoring – een knal en een schreeuw – in het eerste verhaal dat ‘In onze straat’ heet, een levendige straat in Rotterdam. In een reflex roept de verteller, die moeder is, tegen haar jonge kinderen dat ze niet moeten kijken en de televisie mogen aanzetten, zodat zij op onderzoek uit kan. Ze wil haar kinderen behoeden voor gevaar en geweld: ‘Dat alledaagse huiselijke twisten waarschijnlijk meer schade berokkenden dan een straatruzietje en dat de oudste op zijn PlayStation uren met een machinegeweer doorbracht, liet ik buiten beschouwing.’ Wat volgt, is een confrontatie met allerlei nationaliteiten, dreigende vijandigheid en mogelijk handgemeen, en dát om een akkefietje van twee kinderen met een voetbal en een scooter die een deuk heeft opgelopen.
Rake klappen blijven uit – want zo gaat dat dikwijls, wat een goed verkeerd verhaal kan worden, loopt in de werkelijkheid vaak met een sisser af. Je zou het bijna vergeten. Als ouverture van Nederzettingen, de nieuwe verhalenbundel van Sanneke van Hassel, al vijftien jaar een topauteur van korte verhalen waarin niemand zijn bestaan zeker is, blijft bij de lezer echter vooral die dreun van de eerste pagina hangen.
Ook thuis ben je niet gevrijwaard van inbreuken en ontregeling, zo blijkt. De lapmiddelen van de moeder die haar kinderen hiertegen wil beschermen, zijn kinderlijk ineffectief. Ze is zich daarvan bewust (wat wil zeggen: in de terugblik van dit verhaal), maar dat verandert haar gedrag niet. Zo gaat dat in de praktijk, kan elke ouder onderschrijven.
Beeld De Bezige Bij
De moeder die schrijver van verhalen is, hoort in ‘Elf’ haar zoon van die leeftijd zeggen tegen de juf, die hem vraagt hoe hij zijn spelling kan verbeteren, dat hij verhalen zou kunnen schrijven. Daar is hij zelf al mee bezig geweest. Maar de juf zit niet te wachten op nog meer nakijkwerk en raadt hem spellingkaarten aan. Daar begint het dus al, dat de school op meetbare resultaten is gericht en geen oog heeft voor een persoonlijk verhaal, kun je de moeder en auteur horen denken. Bewaar die eigen wereld maar voor thuis. Daar kun je zoveel verhalen schrijven als je wilt – maar val er anderen niet mee lastig. Van Hassel, onvermoeibaar pleitbezorger van het kwetsbare en stelselmatig onderschatte genre, kan ervan meepraten.
Existentiële thuisloosheid
Intussen levert ze een geëngageerde verhalenbundel af, die laat zien hoe existentieel thuisloosheid is; niet alleen de buschauffeur uit Kaapverdië die in Rotterdam zijn rondjes rijdt en die al weet dat hij nooit genoeg verdient om met zijn gezin terug te gaan naar São Vicente. Maar ook de verwarde vrouw die hij in zijn bus krijgt en die de weg in haar leven kwijt lijkt.
En wie kan eigenlijk wél zeggen dat hij een thuis heeft, waar hij een schokvast bestaan kan leiden? In ‘Kasbah’ volgt Van Hassel haar personages in een soort experimentele woongemeenschap (‘Wonen is liefde, zei de architect. Het is in elk geval even moeilijk’), die al net zo benauwend uitpakt als in ‘De weekends’ de camping die door een aantal kinderrijke ouders gezamenlijk wordt overgenomen, waar je ‘de baby van een paar tenten verder’ kunt horen huilen en de vlucht in overspel geen relaxte periode voorspelt: ‘Het is het begin van de zomer en het begint al flink warm te worden.’ Laat zo’n fijne slotzin maar aan Van Hassel over.
Het hele leven is migratie, ga je denken na het laatste verhaal, waarin een man die aan een fatale longontsteking lijdt, op een brancard zijn huis wordt uitgetild, zodat hij nog één keer over zijn buurt kan blikken. Alle behuizing is tijdelijk. Maar het is een zegen dat de schrijver in deze vertellingen haar stee heeft gevonden.
Sanneke van Hassel: Nederzettingen
De Bezige Bij; 190 pagina’s; € 20,99.
www.sannekevanhassel.nl
• Nederzettingen, verhalenbundel, 2019